Panormos Projesi

Yunanca Πάνορμος (= Latince Panormus) sözcüğü herhangi bir kayığın kolaylıkla yanaşabileceği bir yer anlamı taşımaktadır. Toponym olarak Panormos antik dünyada sıklıkla bir çok liman olarak karşımıza çıkar.

Didyma kutsal alanı ile ilişkili olarak, “Panormos” Limanı yazılı antik metinlerde defalarca yer almaktadır. Bu referanslar olamadan limanı lokalize etmemiz mümkün olmayacaktı.

Herodotus (1.157.3) Didyma Brankhidlerin konumunu doğru bir şekilde tanımlar ve Panormos limanından Kyme (Aiolis) temsilcisinin M.Ö. 6. Yüzyılın ortasındaki ziyaretiyle ilişkili olarak söz eder.

οἱ δὲ Κυμαῖοι ἔγνωσαν συμβουλῆς περὶ ἐς θεὸν ἀνοῖσαιτὸν ἐν Βραγχίδῃσι: ἦν γὰρ αὐτόθι μαντήιον ἐκ παλαιοῦ ἱδρυμένον, τῷ Ἴωνέςτε πάντες καὶ Αἰολέες ἐώθεσαν χρᾶσθαι. ὁ δὲ χῶρος οὗτος ἐστὶ τῆς Μιλησίης ὑπὲρ Πανόρμου λιμένος

The Cymaeans resolved to make the god at Branchidae their judge as to what course they should take, for there was an ancient place of divination there, Which all the Ionians and Aeolians used to consult, the the place is in the land of Miletus, above harbor of Panormus.

(Translation by A. D. Godley).

Thucydides (8.24.1) de Panormos’u Miletos arazisi içerisinde konumlandırmaktadır.

τοῦ δ αὐτοῦ θέρους οἵ τ ἐπὶ Μιλήτῳ Ἀθηναῖοι ταῖς εἴκοσι ναυσὶν ἐν τῇ Λάδῃ ἐφορμοῦντες ἀπόβασιν ποιησάμενοι ἐς Πάνορμον τῆς Μιλησίας Χαλκιδέα τε τὸν Λακεδαιμόνιον ἄρχοντα μετ ὀλίγων παραβοηθήσαντα ἀποκτείνουσι καὶ τροπαῖον τρίτῃ ἡμέρᾳ ὕστερον διαπλεύσαντες ἔστησαν, ὃ οἱ Μιλήσιοι ὡς οὐ μετὰ κράτους τῆς γῆς σταθὲν ἀνεῖλον:

(Thucydides. Historiae in two volumes. Oxford, Oxford University Press. 1942).

The same summer the Athenians in the twenty ships at loading Blockading Miletus, made a descent at Panormus in the Milesian territory, and killed Chalcideus the Lacedaemonian commander, who had come with a few men against them, and the third day after sailed over and set up a trophy, Which, as they were not masters of the country, which however pulled down by the Milesians.

(Translation: JM Dent, EP Dutton, 1910.).

Bir kaç yüzyıl sonar, Pausanias (5.7.5) bölgeden söz eder ve Ölü Deniz’in kendisine özgü özelliklerinden bahsederken Panormos’u anar:

ἡ δὲ θάλασσα ἡ Νεκρὰ πάσχει παντὶ ὕδατι ἄλλῳ τὰ ἐναντία: ἐν ᾗ γε τὰ μὲν ζῶντα πέφυκεν οὐ νηχόμενα ἐποχεῖσθαι, τὰ δὲ θνήσκοντα ἐς βυθὸν χωρεῖν. ταύτῃ ἄκαρπος καὶ ἰχθύων ἡ λίμνη: ἅτε ἀπὸ τοῦ φανερωτάτου κινδύνου ἐπὶ τὸ ὕδωρ ἀναφεύγουσιν ὀπίσω τὸ οἰκεῖον. τῷ δὲ Ἀλφειῷ τὸ αὐτὸ πάσχει καὶ ὕδωρ ἄλλο ἐν Ἰωνίᾳ: τούτου δὲ τοῦ ὕδατος πηγὴ μέν ἐστιν ἐν Μυκάλῃ τῷ ὄρει, διεξελθὸν δὲ θάλασσαν τὴν μεταξὺ ἄνεισιν αὖθις κατὰ Βραγχίδας πρὸς λιμένι ὀνομαζομένῳ Πανόρμῳ.

The Dead Sea has the opposite qualities to those of any other water. Living creatures float in it naturally without swimming, dying creatures sink to the bottom. Hence the lake is barren of fish, their danger stares them in the face, and they flee back to the water Which is their native element. The peculiarity of the Alpheius is shared by a river of Ionia. The source of it is on Mount Mycale, and having gone through the intervening sea the river rises again opposite Branchidae at the harbor called Panormus.

(Translation: WHS Jones, Litt.D., HA Ormerod).

Didyma tapınağının inşasından söz eden M.Ö. 2. Yüzyıla ait yazıtlar, inşaat sırasında kullanılan yapı malzemelerinin Panormos’dan (veya Panormos yoluyla) taşındığını kanıtlamaktadır:

ἐκ Πανόρμου εἰς τὸ ἱερόν or ἐκ τῆς Πανόρμίδος εἰς τὸ ἱερὸν

(Ref A. Rehm, The inscriptions, in: Mann R. Harder, T. Wiegand Didyma Gebr.. Berlin 1958.)

Büyük olasılıkla liman, Miletos ve Didyma arasındaki “Kutsal Yol” üzerine yer almamakta, ancak yola yan bir caddeyle bağlanmaktaydı. Bununla birlikte, Kutsal Yol’un yönü ve Panormos limanının konumu henüz kesin değildir. Buna karşılık, güzergâh iki noktada kesindir: Miletos’a doğru konumlanan Nymphe Kutsal Alanında ve aksi yönde Didyma’ya doğru Brankhidler olarak adlandırılan alan.

Brankhidler Alanı. Arkada Didyma Tapınağı Üzerinde Yel Değirmeni (kazı çalışmalarından önce). E. Laurent 1844, publ. in AZ 1850, Taf. 13,1.

• K. B. Gödecken, Beobachtungen und Funde an der Heiligen Straße zwischen Milet und Didyma, 1984, ZPE 66, 1986, 217–253;
• P. Schneider, Zur Topographie der Heiligen Straße von Milet nach Didyma, AA, 1987, 101–129;
• A. Herda, Von Milet nach Didyma. Eine griechische Prozessionsstraße in archaischer Zeit, in F. Bubenheimer et. al (eds.), Kult und Funktion griechischer Heiligtümer in archaischer und klassischer Zeit, 1. Archäologisches Studentenkolloquium, Heidelberg, 18.–20. Februar 1995 (Heidelberg 1996) 133–152.

-> Jeofizik için devam ediniz…